دیابت، یکی از بیماری‌های مزمن و شایع در جهان است که مدیریت آن نیازمند کنترل سطح قند خون از طریق تغذیه، فعالیت بدنی و داروهاست. داروهای دیابت نقش مهمی در پیشگیری از عوارض جدی این بیماری ایفا می‌کنند. اما داروهای دیابت فقط قرص یا انسولین نیستند؛ دنیای داروهای کنترل دیابت بسیار گسترده و متنوع است. در این مقاله به معرفی انواع داروهای دیابت، نحوه عملکرد آن‌ها و نکاتی که باید درباره مصرف این داروها بدانید می‌پردازیم.
انواع داروهای دیابت
داروهای دیابت به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- داروهای خوراکی: بیشتر برای دیابت نوع ۲ استفاده می‌شوند.
- داروهای تزریقی: از جمله انسولین و برخی داروهای دیگر که معمولاً برای دیابت نوع ۱ یا دیابت نوع ۲ پیشرفته تجویز می‌شوند.
گروه‌های دارویی اصلی دیابت نوع ۲
۱. متفورمین (Metformin)
متفورمین، اولین داروی خط درمان در دیابت نوع ۲ است. این دارو مقاومت به انسولین را کاهش داده و تولید گلوکز در کبد را مهار می‌کند.
مزایا: کاهش وزن، عدم ایجاد افت قند
عوارض: تهوع، اسهال، طعم فلزی در دهان
۲. سولفونیل اوره‌ها (Sulfonylureas)
داروهایی مانند گلی‌بن‌کلامید و گلی‌پیزاید که باعث تحریک ترشح انسولین از پانکراس می‌شوند.
مزایا: اثرگذاری سریع
عوارض: هیپوگلیسمی، افزایش وزن
۳. تیازولیدین دیون‌ها (Thiazolidinediones)
داروهایی مثل پیوگلیتازون که حساسیت بدن به انسولین را افزایش می‌دهند.
عوارض: افزایش وزن، احتباس مایعات، افزایش خطر شکستگی استخوان
۴. بازدارنده‌های DPP-4
داروهایی مانند سیتاگلیپتین که سطح هورمون GLP-1 را بالا می‌برند.
ویژگی‌ها: ایمن برای افراد مسن، بدون خطر زیاد افت قند
۵. آگونیست‌های GLP-1
این داروها با تقلید از عملکرد هورمون GLP-1، قند خون را کاهش می‌دهند. برخی از آن‌ها تزریقی هستند.
نمونه‌ها: لیراگلوتاید، دولاگلوتاید
مزایا: کمک به کاهش وزن
۶. مهارکننده‌های SGLT2
داروهایی مانند داپاگلیفلوزین و امپاگلیفلوزین که دفع قند از طریق ادرار را افزایش می‌دهند.
مزایا: کاهش وزن، کاهش فشار خون
خطرات: عفونت‌های ادراری، کم‌آبی بدن
انسولین و انواع آن
انسولین دارویی تزریقی است که جایگزین انسولین طبیعی بدن می‌شود. در دیابت نوع ۱ ضروری است و در برخی بیماران نوع ۲ نیز تجویز می‌شود.
انواع انسولین:
- کوتاه‌اثر (مثلاً رگولار)
- بلند‌اثر (مثل گلارژین)
- میان‌اثر (NPH)
- ترکیبی
داروهای دیابت نوع ۱
درمان دیابت نوع ۱ تقریباً همیشه شامل انسولین است. با این حال در برخی موارد داروهایی مثل پراملینتید برای کمک به کنترل قند خون استفاده می‌شوند.
داروهای جدید دیابت
در سال‌های اخیر، داروهایی با تأثیرات چندگانه وارد بازار شده‌اند. برخی داروهای جدید علاوه بر کنترل قند خون، به کاهش وزن و محافظت از قلب و کلیه نیز کمک می‌کنند. برای بررسی آخرین داروهای تأیید شده FDA برای دیابت نوع ۲ (Incretin‑mimetic و SGLT‑2) می‌توانید به وب‌سایت رسمی سازمان غذا و داروی آمریکا مراجعه کنید.
نکات مهم در مصرف داروهای دیابت
- داروها را دقیقاً طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
- قطع ناگهانی دارو ممکن است باعث افزایش شدید قند خون شود.
- زمان مصرف دارو (قبل یا بعد غذا) بسیار مهم است.
- داروهایی مانند انسولین نیاز به نگهداری در دمای مناسب دارند.
عوارض جانبی رایج داروها
- افت قند خون (هیپوگلیسمی)
- تهوع و مشکلات گوارشی
- افزایش وزن
- عفونت‌های ادراری (در برخی داروهای جدید)
- احتباس مایعات
تداخل دارویی داروهای دیابت
برخی داروها ممکن است اثربخشی داروهای دیابت را تغییر دهند یا خطر هیپوگلیسمی را افزایش دهند. از جمله:
- بتابلوکرها
- برخی آنتی‌بیوتیک‌ها
- داروهای ضدقارچ
- داروهای ضدافسردگی
پیش از شروع هر داروی جدید، پزشک خود را در جریان بگذارید.
نتیجه گیری
کنترل دیابت، مسیری است که به همراهی آگاهانه شما و تیم درمان نیاز دارد. شناخت داروهای دیابت، نحوه مصرف و مراقبت‌های لازم، به شما کمک می‌کند تا زندگی سالم‌تری داشته باشید و از عوارض این بیماری پیشگیری کنید.
اگر درباره انتخاب داروها، نحوه مصرف، یا پیگیری وضعیت دیابت خود سؤالی دارید، تیم ما در دکتیران آماده ارائه راهنمایی و مشاوره به شماست. برای دریافت مشاوره پزشکی آنلاین، همین حالا به صفحه اصلی دکتیران سر بزنید و با ما در ارتباط باشید.
سوالات متداول
۱. بهترین داروی خوراکی برای دیابت نوع ۲ چیست؟
متفورمین معمولاً به‌عنوان اولین انتخاب توصیه می‌شود، اما انتخاب نهایی بستگی به شرایط فردی بیمار دارد.
۲. آیا می‌توان داروهای دیابت را بدون انسولین مصرف کرد؟
بله، در بسیاری از بیماران نوع ۲ انسولین تجویز نمی‌شود، مگر در مراحل پیشرفته.
۳. کدام داروی دیابت باعث کاهش وزن می‌شود؟
برخی داروها مانند GLP-1 آگونیست‌ها و SGLT2 بازدارنده‌ها به کاهش وزن کمک می‌کنند.
۴. عوارض متفورمین چیست؟
شایع‌ترین عوارض شامل تهوع، اسهال و ناراحتی معده است. در موارد نادر، اسیدوز لاکتیک می‌تواند اتفاق بیفتد.
