کم خونی (آنمی)| علائم، علت ها، تشخیص و بهترین روش های درمان

کم خونی (آنمی)، کاهش توانایی حمل اکسیژن در خون

کم خونی یا آنمی یک وضعیت پزشکی است که در آن تعداد گلبول‌های قرمز خون یا میزان هموگلوبین (پروتئین حامل اکسیژن در گلبول‌های قرمز) در خون به طور غیرطبیعی کاهش می‌یابد. این کاهش منجر به کاهش توانایی خون در حمل اکسیژن کافی به بافت‌های بدن می‌شود و می‌تواند علائم مختلفی از خستگی خفیف تا مشکلات جدی‌تر ایجاد کند. شناخت علل کم خونی، علائم آن، روش‌های تشخیص و راهکارهای درمان برای مدیریت این وضعیت و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا ضروری است. در این مقاله، به بررسی جامع همه جوانب کم خونی (آنمی) خواهیم پرداخت.

چگونه متوجه کمبود خون می شویم؟

علائم کم خونی بسته به شدت، سرعت پیشرفت و علت زمینه‌ای آن می‌تواند متفاوت باشد. برخی از شایع‌ترین علائم عبارتند از:

• خستگی و ضعف عمومی: این یکی از شایع‌ترین علائم کم خونی است.
• تنگی نفس: به خصوص هنگام فعالیت بدنی.
• رنگ پریدگی پوست، لثه‌ها و بستر ناخن.
• سرگیجه و سبکی سر.
• سردرد.
• ضربان قلب سریع یا نامنظم.
• سردی دست‌ها و پاها.
• مشکل در تمرکز.
• تحریک‌پذیری.
• درد قفسه سینه.
• زردی پوست (در برخی انواع کم خونی).
• بزرگ شدن طحال (در برخی انواع کم خونی).

در برخی موارد، کم خونی ممکن است خفیف باشد و هیچ علامتی ایجاد نکند.

چرا دچار کمبود خون می شویم؟

کم خونی می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که به طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

1. از دست دادن خون:
   • خونریزی‌های مزمن: مانند خونریزی‌های شدید قاعدگی، زخم معده یا اثنی عشر، پولیپ‌های روده بزرگ، سرطان روده بزرگ.
   • خونریزی‌های حاد: مانند خونریزی ناشی از جراحی یا تروما.
2. کاهش تولید گلبول‌های قرمز خون:
   • کمبود مواد مغذی: کمبود آهن (شایع‌ترین علت کم خونی)، کمبود ویتامین B12، کمبود فولات (ویتامین B9).
   • بیماری‌های مزمن: بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های التهابی مزمن، سرطان، عفونت‌های مزمن می‌توانند بر تولید گلبول‌های قرمز خون تاثیر بگذارند.
   • مشکلات مغز استخوان: اختلالاتی مانند آپلازی مغز استخوان، میلودیسپلاستیک سندرم و لوسمی می‌توانند منجر به کاهش تولید گلبول‌های قرمز خون شوند.
   • کم خونی ارثی: مانند تالاسمی و کم خونی داسی شکل که در آنها ساختار یا تولید هموگلوبین دچار مشکل است.
3. تخریب بیش از حد گلبول‌های قرمز خون (همولیز):
   • کم خونی همولیتیک ارثی: مانند اسفروسیتوز ارثی و کمبود آنزیم G6PD.
   • کم خونی همولیتیک اکتسابی: ناشی از واکنش‌های ایمنی، داروها، عفونت‌ها یا مشکلات دریچه قلب مصنوعی.

انواع کم خونی (آنمی)

با توجه به علل مختلف، انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد که برخی از شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• کم خونی ناشی از فقر آهن (Iron Deficiency Anemia): شایع‌ترین نوع کم خونی که ناشی از کمبود آهن در بدن است.
• کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 (Vitamin B12 Deficiency Anemia): ناشی از کمبود ویتامین B12 که برای تولید گلبول‌های قرمز خون سالم ضروری است.
• کم خونی ناشی از کمبود فولات (Folate Deficiency Anemia): ناشی از کمبود فولات که نقش مهمی در تولید گلبول‌های قرمز خون دارد.
• کم خونی ناشی از بیماری‌های مزمن (Anemia of Chronic Disease): در افراد مبتلا به بیماری‌های طولانی مدت مانند: بیماری ‌های کلیوی، سرطان و بیماری‌های التهابی رخ می‌دهد.
• کم خونی آپلاستیک (Aplastic Anemia): یک بیماری نادر و جدی که در آن مغز استخوان قادر به تولید کافی گلبول‌های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت‌ها نیست.
• تالاسمی (Thalassemia): یک گروه از اختلالات خونی ارثی که بر تولید هموگلوبین تاثیر می‌گذارد.
• کم خونی داسی شکل (Sickle Cell Anemia): یک اختلال خونی ارثی که در آن گلبول‌های قرمز به شکل داس در می‌آیند و نمی‌توانند به راحتی در عروق خونی حرکت کنند.
• کم خونی همولیتیک (Hemolytic Anemia): ناشی از تخریب زودرس گلبول‌های قرمز خون.

<h2>روش‌های تشخیص کم خونی (آنمی): چگونه کمبود خون تشخیص داده می‌شود؟</h2>

تشخیص کم خونی معمولاً با انجام آزمایش خون شروع می‌شود، به ویژه آزمایش شمارش کامل خون (CBC) که موارد زیر را اندازه‌گیری می‌کند:

• تعداد گلبول‌های قرمز خون (RBC count).
• سطح هموگلوبین (Hemoglobin – Hb).
• حجم متوسط گلبول‌های قرمز (Mean Corpuscular Volume – MCV): برای تعیین اندازه گلبول‌های قرمز.
• هماتوکریت (Hematocrit – Hct): درصد حجم خون که از گلبول‌های قرمز تشکیل شده است.

بر اساس نتایج CBC و شرح حال بیمار، پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری را برای تعیین علت زمینه‌ای کم خونی تجویز کند، از جمله:

• آزمایش آهن خون: شامل اندازه‌گیری سطح آهن سرم، فریتین (ذخیره آهن)، ترانسفرین و ظرفیت اتصال آهن (TIBC).
• آزمایش ویتامین B12 و فولات خون.
• آزمایش کومبس: برای تشخیص کم خونی همولیتیک ناشی از واکنش‌های ایمنی.
• آزمایش مغز استخوان: در موارد مشکوک به اختلالات مغز استخوان.
• آزمایش های ژنتیکی: برای تشخیص کم خونی‌های ارثی مانند تالاسمی و کم خونی داسی شکل.

<h2>روش‌های درمان کم خونی (آنمی): چگونه کمبود خون را جبران کنیم؟</h2>

درمان کم خونی بستگی به علت زمینه‌ای آن دارد. برخی از روش‌های درمانی عبارتند از:

• کم خونی ناشی از فقر آهن:
  • مکمل‌های آهن خوراکی: قرص‌ها یا شربت‌های آهن.
  • تغییر رژیم غذایی: مصرف غذاهای غنی از آهن مانند گوشت قرمز، جگر، اسفناج، عدس و لوبیا.
  • در موارد شدید، تزریق آهن.
• کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12:
  • مکمل‌های ویتامین B12 خوراکی یا تزریقی.
  • در صورت مشکل در جذب، تزریق معمولاً ترجیح داده می‌شود.
• کم خونی ناشی از کمبود فولات:
  • مکمل‌های فولیک اسید خوراکی.
  • تغییر رژیم غذایی: مصرف غذاهای غنی از فولات مانند سبزیجات برگ سبز تیره، مرکبات و غلات غنی شده.
• کم خونی ناشی از بیماری‌های مزمن:
  • درمان بیماری زمینه‌ای.
  • در برخی موارد، تزریق اریتروپویتین (EPO) برای تحریک تولید گلبول‌های قرمز خون.
• کم خونی آپلاستیک:
  • پیوند مغز استخوان.
  • داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی.
• تالاسمی و کم خونی داسی شکل:
  • درمان حمایتی: تزریق خون، مدیریت درد.
  • در برخی موارد، پیوند مغز استخوان.
  • داروهای خاص برای مدیریت علائم.
• کم خونی همولیتیک:
  • درمان علت زمینه‌ای.
  • داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی.
  • در موارد شدید، برداشتن طحال (اسپلنکتومی).
  • تزریق خون.

در تمام موارد، تشخیص دقیق علت کم خونی توسط پزشک برای تعیین بهترین روش درمان ضروری است.

همچنین بخوانید: میگرن: علائم، علت ها

نتیجه گیری

کم خونی یک وضعیت قابل درمان است، به شرطی که علت زمینه‌ای آن به درستی تشخیص داده شود و درمان مناسب آغاز گردد. اگر علائم کم خونی را تجربه می‌کنید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق داده شود و برنامه درمانی مناسب برای شما تنظیم گردد. با درمان صحیح و پیروی از توصیه‌های پزشک، می‌توانید سطح انرژی خود را بهبود بخشیده و کیفیت زندگی سالم‌تری داشته باشید.

منابع

National Heart, Lung, and Blood Institute (NHLBI)
Harvard Health Publishing (Harvard Medical School)